Sa araw na ito ating alamin ang tungkol sa ang ama. Tara na at sabay sabay tayong matuto.
Magkahalo lagi ang takot at pananabik kapag hinihintay ng mga bata ang kanilang ama. Ang takot ay sa alaala ng isang lasing na suntok sa bibig na nagpapatulo ng dugo at nagpapamaga ng ilang araw sa labi. Ang pananabik ay sa pagkain napaminsan-minsa‟y inuuwi ng ama – malaking supot ng mainit na pansit na iginisa sa itlog at gulay. Ang totoo,para sa sarili lang niya ang iniuuwing pagkain ng ama, lamang ay napakarami nito upang maubos niyanang mag-isa; pagkatapos ay naroong magkagulo sa tira ang mga bata na kangina pa aali-aligid sa mesa.
Kundi sa pakikialam ng ina na mabigyan ng kaniya-kaniyang parte ang lahat – kahit ito‟y sansubo lang ng masarap na pagkain , sa mga pinakamatanda at malakas na bata lamang mapupunta ang lahat, at nikatiting ay walang maiiwan sa maliliit.
Anim lahat ang mga bata. Ang dalawangpinakamatanda ay isang lalaki, dose anyos, at isang babae, onse; matatapang ang mga ito kahit na payat, at nagagawang sila lang lagi ang maghati sa lahat ng bagay kung wala ang ina, upang tiyaking may parte rin ang maliliit. May dalawang lalaki,kambal, na nuwebe anyos, isang maliit na babae,otso anyos at isang dos anyos na paslit pa, katulad ng iba, ay maingay na naghahangad ng marapat niyang parte sa mga pinag-aagawan.
Natatandaan ng mga bata ang isa o dalawang okasyon na sinorpresa sila ng ama ng kaluwagang-palad nito –sadyang nag-uwi ito para sa kanila ng dalawang supot na puno ng pansit guisado, at masaya nilang pinagsaluhan ang pagkain na hirap nilang ubusin. Kahit na ang ina nila‟y masayang nakiupo sa kanila‟t kumain ng kaunti. Pero hindi na naulit ang masayang okasyong ito, at ngayo‟y hindi nag-uuwi ng pagkain ang ama; ang katunaya‟y ipinapalagay ng mga batang mapalad sila kung hindiito umuuwing lasing at nanggugulpi ng kanilang ina.
Sa kabila niyo‟y umaasa pa rin sila, at kung gising pa sila pag-uwi sa gabi ng ama, naninipat ang mga matang titingnan nila kung may brown na supot nanakabitin sa tali sa mga daliri nito. Kung umuuwi itongpasigaw-sigaw at padabug-dabog, tiyak na walang pagkain, at ang mga bata‟y magsisiksikan, takot na anumang ingay na gawa nila ay makainis sa ama atumakit sa malaking kamay nito upang pasuntok nadumapo sa kanilang mukha.
Madalas na masapok ang mukha ng kanilang ina; madalas iyong marinigng mga bata na humihikbi sa mga gabing tulad nito, at kinabukasan ang mga pisngi at mata niyon ay mamamaga, kaya‟t mahihiya itong lumabas upang maglaba sa malalaking bahay na katabi nila. Sa ibang mga gabi, hindi paghikbi ang maririnig ng mga bata mula sa kanilang ina, kundi isang uri ng nagmamakaawa at ninenerbiyos na pagtawa at malakas na bulalas na pag-ungol mula sa kanilang ama at sila‟y magtatanong kung ano ang ginagawa nito sa kabuuan, ay ang sanhi ng kaniyang kabwisitan.
Noong gabing umuwi ang ama na masamang-masama ang timpla dahil nasisante sa kanyangtrabaho sa lagarian, si Mui Mui ay nasa gitna ng isangmahaabang halinghing at di mapatahan ngdalawang pinakamatandang bata gayung binalaannilang papaluin ito. Walang anu-ano, ang kamao ngama ay bumagsak sa nakangusong mukha ng batana tumalsik sa kabila ng kuwarto, kung saan itonanatiling walang kagalaw-galaw. Mabilis nanaglabasan ng bahay ang ibang mga bata sainaasahang gulo. Nahimasmasan ng ina ang bata sapamamagitan ng malamig na tubig.
Pero pagkaraan ng dalawang araw, si Mui Mui ay namatay, at ang ina lamang ang umiyak habang angbangkay ay inihahandang ilibing sa sementeryo ng nayon may isang kilometro ang layo doon sa tabi nggulod. Ilan sa taga-nayon na nakakatanda sasakiting bata ay dumating upang makiramay. Sa ama na buong araw na nakaupong nagmumukmok aydoble ang kanilang pakikiramay dahil alam nilangnawalan ito ng trabaho. Nangolekta ng abuloy ang isang babae at pilit niya itong inilagay sa mga palad ng ama na di-kawasa, puno ng awa sa sarili, aynagsimulang humagulgol.
Ang balita tungkol sa malungkot niyang kinahinatnan ay madaling nakarating sa kanyang amo, isang matigas ang loob pero mabait na tao, na noon di‟y nagdesisyong kunin siya uli, para sa kapakanan ng kanyang asawa at mga anak. Dala ng kagandahang-loob, ito ay nagbigay ng sariling pakikiramay, kalakip ang munting abuloy (na minabuti nitong iabot sa asawa nglalaki imbes sa lalaki mismo). Nang makita niya ang dati niyang amo at marinig ang magaganda nitong sinabi bilang pakikiramay sa pagkamatay ng kanyang anak, ang lalaki ay napaiyak at kinailangang muling libangin
Ngayo‟y naging napakalawak ang kanyang awa sasarili bilang isang malupit na inulilang ama naipinaglalamay ang wala-sa-panahong pagkamatayng kanyang dugo at laman. Mula sa kanyang awa sasarili ay bumulwak ang wagas na pagmamahal sa patay na bata, kaya‟t madalamhati siyangnagtatawag, “Kaawa-awa kong Mui Mui! Kaawa-awa kong anak!” Nakita niya ito sa libingan sa tabi ng gulod– payat, maputla, at napakaliit – at ang mgaalon ng lungkot at awa na nagpayanig sa matipunoniyang mga balikat at brasong kayumanggi aynakakatakot tingnan. Pinilit siyang aluin ng mgakapit- bahay, na ang iba‟y lumayo na may luha sa mga mata at bubulong-bulong, “Maaring lasenggo nga siya at iresponsable, pero tunay na mahal niya ang bata”.
Tinuyo ng nagdadalamhating ama ang kanyang mgaluha at saka tumayo . Mayroong siyang naisip. Mula ngayon, magiging mabuti na siyang ama. Dinukot niya sa bulsa ang perang ibinigay ng kanyang amo saasawa (na kiming iniabot naman ito agad sa kanya,tulad ng nararapat). Binilang niya ang papel-de-bangko. Isa man dito ay hindi niya gagastahin sa alak. Hindi na kailanman. Matibay ang pasiya na lumabas siya ng bahay. Pinagmasdan siya ng mga bata. Saan kayo pupunta, tanong nila. Sinundan nilaito ng tingin. Papunta ito sa bayan. Nalungkot sila,dahil tiyak nila na uuwi itong dalang muli ang mga bote ng beer.
Pagkalipas ng isang oras, bumalik ang ama. Maybitbit itong malaking supot na may mas maliit na supotsa loob. Inilapag nito ang dala sa mesa. Hindi makapaniwala ang mga bata sa kanilang nakita, pero iyon ba‟y kahon ng mga tsokolate? Tumingin silang mabuti. Mayroong supot ng ubas at isangkahon yata ng biskwit;. Nagtaka ang mga bata kung ano nga ang laman niyon. Sabi ng pinakamatandang lalaki‟y biskwit; nakakita na siyang maraming kahon tulad niyon sa tindahan ni Ho Chek sa bayan. Ang giit naman ng pinakamatandang babae ay kendi, „yongkatulad ng minsa‟y ibinigay nila ni Lau Soh, nanakatira doon sa malaking bahay na pinaglalabhanng nanay. Ang kambal ay nagkasiya sa pangdidilat at pagngisi sa pananabik; masaya na sila ano man ang laman niyon. Kaya‟t nagtalo at nanghula ang mga bata. Takot na hipuin ang yaman na walang senyas sa ama. Inip silang lumabas ito ng kanyang kwarto.
Di nagtagal ay lumabas ito, nakapagpalit na ngdamit, at dumiretso sa mesa. Hindi dumating angsenyas na nagpapahintulot sa mga batang ilapat angmga kamay sa pinag-iinteresang yaman. Kinuha nitoang malaking supot at muling lumabas ng bahay.
Hindi matiis na mawala sa mata ang yaman na wari‟y kanila na sana, nagbulingan ang dalawang pinakamatanda nang matiyak na hindi sila maririnig ng ama. “Tingnan natin kung saan siya pupunta.”
Nagpumilit na sumama ang kambal at ang apat aysumunod nang malayu-layo sa ama. Sa karaniwangpagkakataon, tiyak na makikita sila nito at sisigawang bumalik sa baha, pero ngayo‟y nasa isang bagay lamang ang isip nito at hindi man lang sila napuna.
Dumating ito sa libingan sa tabing-gulod. Kahuhukaypa lamang ng puntod na kaniyang hinintuan.Lumuhod at dinukot ang mga laman ng supot nadahan-dahang inilapag sa puntod, habang pahikbing nagsalita, “Pinakamamahal kong anak, walang maiaalay sa iyo ang iyong ama kundi ang mga ito.
Sana‟y tanggapin mo.” Nagpatuloy itong nakipag-usap sa anak, habang nagmamasid sapinagkukublihang mga halaman ang mga bata.Madilim na ang langit at ang maitim na ulap aynagbabantang mapunit anumang saglit, pero patuloysa pagdarasal at pag-iyak ang ama. Naiwan sakatawan ang basang kamisadentro. Sa isang iglap,ang kanina pang inip na inip na mga bata aydumagsa sa yaman. Sinira ng ulan ang malakingbahagi niyon, pero sa natira sa kanilang nailigtasnagsalu-salo sila tulad sa isang piging na alam nilangdi nila mararanasang muli.