Ang mga sangay ng pamahalaan ay mahalagang bahagi ng isang demokratikong sistema ng pamamahala.
Ang mga ito ay nagbibigay ng balanse at pagkakaisa sa pagpapatakbo ng bansa at paglilingkod sa mga mamamayan.
Sa artikulong ito, tatalakayin natin ang mga papel at tungkulin ng bawat sangay ng pamahalaan sa Pilipinas, at kung paano sila nagtutulungan at nagbabantayan upang mapanatili ang kaayusan at katarungan sa lipunan.
Ano ang Tatlong Sangay ng Pamahalaan?
Ang Tatlong Sangay ng Pamahalaan ay ang Ehekutibo o Tagapagpatupad ng Batas, Lehislatibo o ang Tagagawa ng Batas, at ang Hudikatura o ang husgado o tagausig.
Ang Ehekutibo
Ang ehekutibo ay ang sangay ng pamahalaan na nagpapatupad ng mga batas at patakaran na naipasa ng lehislatura.
Ang pangulo ng bansa ang pinuno ng sangay na ito, at siya ang may pinakamataas na kapangyarihan sa pagpapasya at pagdedesisyon sa mga usapin ng pambansa at pandaigdigang interes.
Ang pangulo ay tumatayong commander-in-chief ng mga sandatahang lakas, at may kapangyarihang magtalaga ng mga opisyal ng pamahalaan, magpataw ng batas militar, magdeklara ng digmaan, at magpahayag ng amnestiya.
Ang pangulo ay mayroon ding kapangyarihang magpahayag ng mga executive order, proclamation, memorandum, at administrative order na may bisa ng batas.
Sa ilalim ng ehekutibo, matatagpuan ang mga ahensya at tanggapan ng pamahalaan na nangangasiwa sa iba’t ibang aspeto ng patakaran at administrasyon, tulad ng mga departamento, tanggapan ng presidente, mga kagawaran, mga ahensya ng seguridad, at iba pa.
Ang mga ito ay may kani-kaniyang mandato at responsibilidad na sumusunod sa mga layunin at direksyon ng pangulo. Ang mga ito ay nagpapatupad ng mga programa at proyekto na nakatuon sa pagpapaunlad ng ekonomiya, edukasyon, kalusugan, kultura, kapaligiran, at iba pang sektor ng lipunan.
Ang Lehislatura
Ang lehislatura ay ang sangay ng pamahalaan na nagpapasa ng mga batas at patakaran na nakabatay sa saligang batas at sa pangangailangan ng bansa.
Ito ay binubuo ng Kongreso ng Pilipinas, na may dalawang kapulungan: ang Senado at ang Kapulungan ng mga Kinatawan.
Ang mga mambabatas ang nagrerepresenta sa mga mamamayan at nag-aambag sa proseso ng paggawa at pagpapasa ng mga batas para sa kapakanan ng bansa.
Ang Senado ay may 24 na senador na nahahalal sa pamamagitan ng pambansang botohan. Ang bawat senador ay may termino ng anim na taon, at maaaring mahalal ng dalawang beses.
Ang Senado ay may kapangyarihang mag-imbestiga sa mga usapin na may kinalaman sa pambansang interes, mag-apruba sa mga nominasyon ng pangulo sa mga mataas na posisyon ng pamahalaan, magratipika sa mga tratado at kasunduan, at mag-impeach sa mga opisyal na may sala sa saligang batas.
Ang Kapulungan ng mga Kinatawan ay may 304 na kinatawan na nahahalal sa pamamagitan ng distrital at party-list na botohan.
Ang bawat kinatawan ay may termino ng tatlong taon, at maaaring mahalal ng tatlong beses. Ang Kapulungan ng mga
Kinatawan ay may kapangyarihang magpasa ng mga panukalang batas na may kinalaman sa buwis, gastusin, at utang ng pamahalaan, mag-imbestiga sa mga usapin na may kinalaman sa kapakanan ng mga mamamayan, mag-apruba sa mga deklarasyon ng batas militar at digmaan, at mag-initiate ng impeachment sa mga opisyal na may sala sa saligang batas.
Ang Hudikatura
Ang hudikatura ay ang sangay ng pamahalaan na nagsusuri ng batas at nagpapasiya sa mga usapin ng katarungan.
Ang Korte Suprema ng Pilipinas ang pinakamataas na hukuman sa bansa. Ang sangay na ito ay binubuo ng mga hukuman sa iba’t ibang antas, tulad ng mga korte ng apelasyon, mga korte ng mga lalawigan, at mga mababang hukuman.
Ang hudikatura ay may tungkulin na tiyakin ang pagkakapantay-pantay at pagiging makatarungan ng mga desisyon at hatol sa ilalim ng batas.
Ang Korte Suprema ay may 15 na mahistrado na itinalaga ng pangulo mula sa listahan ng mga nominado ng Judicial and Bar Council.
Ang bawat mahistrado ay may termino hanggang sa edad na 70 taon, maliban kung ma-impeach o magbitiw.
Ang Korte Suprema ay may kapangyarihang magpasya sa mga kaso na may kinalaman sa saligang batas, batas, tratado, kasunduan, ordinansa, at iba pang mga legal na usapin.
Ang Korte Suprema ay mayroon ding kapangyarihang mag-review sa mga desisyon ng mga mas mababang hukuman, mag-isyu ng mga writ at order na may bisa ng batas, at magtakda ng mga alituntunin sa hudikatura.
Korte ng Apelasyon
Ang mga korte ng apelasyon ay mga hukuman na nakatutok sa pag-review sa mga desisyon ng mga mababang hukuman sa mga sibil at kriminal na kaso.
Ang mga korte ng apelasyon ay binubuo ng mga hukom na itinalaga ng pangulo mula sa listahan ng mga nominado ng Judicial and Bar Council.
Ang bawat hukom ay may termino hanggang sa edad na 70 taon, maliban kung ma-impeach o magbitiw. Ang mga korte ng apelasyon ay may kapangyarihang magpasya sa mga apela, petisyon, at motion na may kinalaman sa mga kaso na kanilang sinisiyasat.
Korte ng mga lalawigan
Ang mga korte ng mga lalawigan ay mga hukuman na nakatutok sa paglilitis ng mga sibil at kriminal na kaso sa mga lalawigan.
Ang mga korte ng mga lalawigan ay binubuo ng mga hukom na itinalaga ng pangulo mula sa listahan ng mga nominado ng Judicial and Bar Council.
Ang bawat hukom ay may termino hanggang sa edad na 70 taon, maliban kung ma-impeach o magbitiw.
Ang mga korte ng mga lalawigan ay may kapangyarihang magpasya sa mga kaso na may kinalaman sa mga batas na pambansa, probinsyal, at munisipal, at mag-isyu ng mga warrant at order na may bisa ng batas.
Mababang Hukuman
Ang mga mababang hukuman ay mga hukuman na nakatutok sa paglilitis ng mga sibil at kriminal na kaso sa mga bayan at lungsod.
Ang mga mababang hukuman ay binubuo ng mga hukom na itinalaga ng pangulo mula sa listahan ng mga nominado ng Judicial and Bar Council.
Ang bawat hukom ay may termino hanggang sa edad na 70 taon, maliban kung ma-impeach o magbitiw.
Ang mga mababang hukuman ay may kapangyarihang magpasya sa mga kaso na may kinalaman sa mga batas na pambansa, lokal, at barangay, at mag-isyu ng mga warrant at order na may bisa ng batas.
Ang pagkakahati ng kapangyarihan ng pamahalaan sa tatlong magkakaibang sangay ay sumisigurado na wala sa tatlong sangay magkakaroon ng labis na kapangyarihan na maaaring magdulot ng panganib sa kalayaan at karapatan ng mga mamamayan na dapat nila pagsilbihan.