Ating pag-uusapan sa araw na ito ay ang Kasaysayan ng Tula sa Pilipinas. halina at saby sabay tayong matuto. Ngunit bago natin umpisan atin munang alamin kung ano ang Tula.
Ano ang Tula?
Ang tula ay pagpapahayag ng magagandang kaisipan at pananalita sa pamamagitan ng mga taludtod. Ang kalipunan ng mga taludtod ay tinatawag na taludturan o saknong.
Kasaysayan ng Tula sa Ibat-ibang Panahon
Nababahagi sa limang mahahalagang panahon ang kasaysayan ng Tulang Pilipino (sariling atin o hiram na panitikan). Ito ay ang Matandang Panahon, Panahon ng mga Kastila, Panahon ng Pambansang Pagkamulat, Panahon ng mga Amerikano, at ang Panahong Patungo sa Pambansang Krisis.
Matandang Panahon– Ang panahong ito ay nagsimula noong unang pagdating ng mga Negrito o Aeta hanggang sa taong 1521.
Panahon ng mga Kastila– nagmula noong taong 1521 hanggang sa taong 1876.
Panahon ng Pambansang Pagkamulat– panahon ng himagsikan.
Panahon ng mga Amerikano– nag-umpisa noong taong 1898 hanggang sapagkatapos ng panahon ng digmaan.
Panahong Patungo sa Pambansang Krisis
ANG MATANDANG PANAHON
Tulad ng maraming dayuhang kabihasnan, ang panitikan ng Pilipinas ay nagmula sa mga magkakaibang lipon ng tao na may panahong pagkaka-agwat.na dumating. Ang mga unang tao na dumating sa Pilipinas ay ang mga Negrito o Aeta. Sumunod naman ang grupong Indones at mga Malay. Dahil dito ang sinaunang kabihasnan ay may sarili nang sistema ng pagsulat at pasalita.
Ang unang ebidensiya na mayroon nang sariling panitikang pagsulat ang mga pilipino bago pa dumating ang mga dayuhang taga-kanluran ay ang Baybayin na binubuo ng tatlong patinig at 14 na katinig. Ang mga simbolong ito ay nakasulat sa mga dahon at balat ng mga punong-kahoy na ang gamit naman sa pag-ukit ay ang mga matutulis na bato at kahoy din.
Mayroon na ring panitikan na pasalita ang mga sinaunang tao. Ang panitikang pasalita ay may anyong panulaan, tuluyan, at dula. Ang panulaan ay binubuo ng mga bugtong, salawikain at kasabihan, tanaga, tulang pambata,bulong, awiting bayan, at epiko.
Ang mga ito’y nakasulat din ngunit ng dumating ang mga Kastila, marami ang sinunog na mga literatura at saka dahil marami ang nakasulat sa mga kahoy at dahon ito ay natunaw pagkalipas ng maraming taon. Bagamat magkakaiba ang lengguaheng gamit ng mga sinaunang tao ang kanilang panitikan ay may iisang mensahe at layunin.
oong mga matandangpanahon ay nagpapakita kanilang kahirapan, pagkakawagi laban sa mga kasamaan at digmaan,kasaganaan sa bukid, kaligayaan, katapatan, at iba pang malapit sa kanilang buhay at kapaligiran.
ANG PANAHON NG MGA KASTILA
Ang Pilipino ay may sarili nang tula na mayaman sa uri, paksa, at estraktura bago pa dumating ang mga dayuhang Espanyol. Subalit nang dumating ang mga Espanyol ang tulang Pilipino ay nagkaroon ng maraming pagbabago at karagdagan lalo na sa uri at paksa.
Noong nag-settle ang mga dayuhan sa ating bansa karamihan nilaíy mga maimpluensiyang prayle. Ang mga prayleng ito ay hindi lang nagpe-preach kundi sila rin ay mga iskolar ng lengguaheng Espanyol kaya ay madali nilang naipakalat ang Kristianismo at ang kulturang espanyol.
Ito ay naging posible dahil ang mga dayuhan ay nagpakitang tao na handa silang matuto at maunawaan ang ating mga katutubong kultura, baybayin, sining, pulitika,at panitikan. Nang mapailalim tayo sa kanilang mga kamay ang ating mga pusoít isipan ay sumunod din.
Dahil dito ang mga katutubong Pilipino o ang mga Indio ay madali na nilang nabago ang anyo ng mga katutubong tula. Ang mga pagbabago ay pagdaragdag sa mga paksang panrelihiyon, pangmoralidad, etika, panlibangan, pangwika, at pangromansa.
Ang mga uri namang dinagdag sa katutubong panulaan ay ang mga Tugma, Pasyon, Dalit, at ang Awit at Korido.
ANG PANAHON NG PAMBANSANG PAGKAMULAT
Maiksi man ang panahong ito ang mga tulang nasasailalim ay marahil pinaka-importanteng mga literary works. Dahil ang mga paksang ipinapahayag sa mga mambabasa ay malaya sa koloniyalismong mentalidad, at I-expose ang mga problema buhat ng pagkasakop ng mga Indio sa mga Espanyol.
Ang mga katangian ng mga paksa sa panahong ito ay naglalaman ng paksang makabayan, paglalarawan sa mga kapaligiran gawa ng mga dayuhang sumakop.
Ang panahong ito ay nahahati sa dalawang maimpluensiyang grupo, pangpropaganda at panghimagsikan.
Ang unang layunin ng propaganda ay naglalayong humihingi ng reporma na manggagaling sa mga Espanyol. Ang pinakakilalang propagandista ay ang ating bayaning si Dr.Jose Rizal.
Si Dr. Rizal ay naghangad na mapasigla ang mga tao upang labanan ang mg sakit ng lipunan at ang mga mabaluktot na paghahari ng mga Kastila. Sinulat niya ang sikat na tulang pinamagatang Mi Ultimo Adios.
Dalawa pang pangunahing propagandista ay sina Graciano Lopez-Jaena at si Antonio Luna. Nang hindi makamtan ng grupong Pangreporma ang kanilang layunin at demands sa Espanya atng mga Kastilang namumuno sa Pilipinas nabuhay o kayaíy nabuo ang bagong kilusang Panghimagsikan.
Ang kilusang Panghimagsikan ay naglalayong gumamit ng dahas upan gmakamtan na ng ating Inang Bayan ang hinihinging kalayaan sa mga Kastila at iba pang mga oppressors ng ating bayan. Ang pangunahing pinuno ng kilusang himagsikan ay si Andres Bonifacio.
ANG PANAHON NG MGA AMERIKANO
Ang panulaang Pilipino noong panahon ng mga amerikano ay ang makikitang paggamit ng tatlong wika. Ang wikang kastila, tagalog, at ingles.
Ang mga Amerikano ay lumayon na bigyan ngkalayaan ang mga makata at manunulat tungkol sa mga paksang makabansa, demokrasya, relihiyon, sosyalidad, at pampulitika. Ang kinikilalang makata sa panahong ito ay si Jose Corazon deJesus. Siya ay kilala rin sa pangalang Batute.
Si Batute ay isa sa mga unang makata na gumamit at lumayo sa mga tradisyong anyo ng pagsusulat.Si Batute ay masasabing kampeon ng mga taong mabababa ang kalagayan sa pamayanan. Ang kaniyang mga gawain ay makabayan. Matimbang sa kaniyang isip and kapakanakan ng mga maliliit at ang kalayaan sa kamay ng mga dayuhan (Walong Dekada ng Makabagong Tulang Pilipino, p. 36). Ang mga tulang siya’y kinikilalaay ang Bayan Ko at Ang Pamana.
ANG PANAHONG PATUNGO SA PAMBANSANG KRISIS
Krisis sa pulitika ang pangunahing paksa sa panahong ito na buhat ng ating pagkakaloob sa mga Amerikano at ang pagpapatuloy na pag-angkin sa koloniyalismong mentalidad na minana natin sa mga Kastila. Ngunit ang mga pangunahing taga-panglaban ay ang mga kilusan ng mga kabataang mag-aaral.
Sila ay nagbibigay kritisismo sa taong may pera at kapangyarihan tungkol sakanilang pamamalakad ng gobyerno. Ang kanilang hinihingi ay reporma na mapabago ang lipunan dulot ng kapitalismo, imperyalismo, at piyudalismong paraan ng pamumuno.
Si Amado Hernandez ang kinikilalang makata sa panahong ito at ang kaniyang tulang “Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan” ay naghahayag ng mga makikitang sakit ng lipunan.
Reference: Scribd (Uploaded by Shella Marie Tumbaga Gumapac)