Panlapi

PANLAPI – ginagamit upang makabuo ng panibagong salita. Ito ay morpemang di-malaya ay isang morpema na ikinakabit sa isang salitang-ugat upang makabuo ng isang salita.

Ang mga ito ay idinudugtong sa salitang -ugat— maaaring sa unahan, sa gitna o sa hulihan.

Salitang-ugat- o tinatawag ding root word sa wikang ingles ay ang mga salita na buo ang kilos. Ito ang pinakaina ng salita. Mga halimbawa ng salitang ugat: takot, ganda, takbo, lamang, anyo, tinda at marami pang iba.

Mga uri ng panlapi

1. Unlapi

Ito ay ginagamit sa unahan ng salitang ugat. Ang mga madalas ginagamit na mga unlapi ay ma-, ,mag-, na-, nag-, pag-, pala-, atbp.

Halimbawa: magpasa, natakot, palabiro, nagtanim

(pang-) + laban = panglaban=panlaban

(pang-) + bato= pangbato=pambato

Pansining ang “ng” sa panlapi ay naging “n” sa una at sa pangalawa ito ay naging”m”. Ito ay dahil sa pagkakaroon ng ganap na asimilasyon ng salita.

Rule: kapag ang salitang-ugat ay nagtatapos sa d,1,r,s at t ang “ng” ay nagiging”n”.

(pang-)+lata=panglata=panlata

(pang-)+daloy= pangdaloy=pandaloy

(pang-) + raket = pangraket-panraket kapag ang salitang-ugat ay nagtatapos sa p at b ang”ng” ay nagiging”m”.

(pang-) + bato=pangbato=pambato pang-) +pala= pangpala=pampala

2. Gitlapi

Ito ay mga mopemang inilalagay sa loob ng salita.  Ang mga madalas ginagamit na mga gitlapi ay -um-, at -in-

Halimbawa: sumayaw, lumakad, sinagot, ginawa

3. Hulapi

Ito ay inilalagay sa hulihan ng salita. Ang karaniwang ginagamit na hulapi ay -an-han-in-hin.

Halimbawa: sabihan, sulatan, ibigin, gabihin, isipin, tapusin

4. . Kabilaan

Kapag ang isang pares ng panlapi ay nakalagay sa unahan at ang isa ay nasa hulihan ng salita. Halimbawa: mag-awitan, paalisin, kaibigan, kapayapaan

(Kina-)+takot+ -an)=kinatakutan sa halimbawa, makikitang dinugtungan ng unlapi na “kina” at hulapi na (“-an”) takot + “-in”= tinakot sa halimbawa makikitang ang ginamit ay gitlaping “-in”

5. Laguhan

Ang laguhan ay kapag mayroong panlapi sa unahan,gitna at hulihan ng salita. Halimbawa: pagsumikapan; salitang-ugat – sikap