Ang pandiwa ay isa sa mga bahagi ng pananalita na nagsasaad ng kilos, galaw, pangyayari, o katayuan ng isang tao, hayop, o bagay.
Ang pandiwa ay binubuo ng salitang-ugat at panlapi.
Dalawang Uri ng Pandiwa
Ang pandiwa ay may dalawang uri: ang palipat at ang katawanin.
Palipat
Ang palipat na pandiwa ay ang uri ng pandiwa na nangangailangan ng tuwirang layon na tatanggap sa kilos upang mabuo ang kaisipang nais nitong ipahayag.
Ang tuwirang layon ay karaniwang kasunod ng pandiwa at pinangungunahan ng mga pang-ukol na ng, ng mga, sa, sa mga, kay, o kina. Halimbawa:
- Naghugas ng pinggan si Ana. (tuwirang layon: pinggan)
- Bumili ng bulaklak sa palengke si Ben. (tuwirang layon: bulaklak)
- Nagbigay ng regalo kay Liza si Carlo. (tuwirang layon: regalo)
Katawanin
Ang katawanin na pandiwa ay ang uri ng pandiwa na hindi na nangangailangan ng tuwirang layon na tatanggap ng kilos dahil ito ay ganap o buo na ang diwang ipinahahayag at nakatatayo na itong mag-isa. Halimbawa:
- Kumanta si Ana. (walang tuwirang layon)
- Bumagsak si Ben. (walang tuwirang layon)
- Nagalit si Carlo. (walang tuwirang layon)
Aspekto ng Pandiwa
Ang pandiwa ay may limang aspekto: ang perpektibo, imperpektibo, kontemplatibo, perpektibong katatapos, at balintiyak.
Kontemplatibo, Perpektibong Katatapos, at Balintiyak
Perpektibo (Aspektong Naganap)
Ang Perpektibo na aspekto ng pandiwa ay nagsasabi na natapos na ang sinimulang kilos. Kung minsan, ang panlaping nag, um, in, o na ay karaniwang idinidikit sa unahan ng pandiwang ginagamit sa pangungusap. Halimbawa:
- Nagluto si Ana ng adobo. (natapos na ang pagluluto)
- Umalis si Ben ng maaga. (natapos na ang pag-alis)
- Inayos ni Carlo ang kanyang kwarto. (natapos na ang pag-aayos)
Imperpektibo (Pangkasalukuyan na aspekto)
Ang imperpektibo na aspekto ng pandiwa ay nagsasaad ng kilos na laging ginagawa o kasalukuyang nagaganap. Karaniwan itong ginagamitan ng mga salitang habang, kasalukuyan, ngayon, o kaya naman ay dinidikit ang panlaping nag, um, in, o na sa unahan ng pandiwang ginamit sa pangungusap. Halimbawa:
- Nag-aaral si Ana ng leksyon. (kasalukuyang nag-aaral)
- Umiiyak si Ben habang nanonood ng pelikula. (kasalukuyang umiiyak)
- Inaantok si Carlo ngayon. (kasalukuyang inaantok)
kontemplatibo (Magaganap o Panghinaharap)
Ang kontemplatibo na aspekto ng pandiwa ay nagsasaad ng kilos na hindi pa nagagawa, nagaganap, o gagawin pa lamang. Ginagamitan ito ng mga panlaping ma, mag, o magpapa. Halimbawa:
- Mag-aaral si Ana ng abogasya. (hindi pa nag-aaral)
- Uuwi si Ben sa probinsya. (hindi pa umuuwi)
- Magpapagupit si Carlo ng buhok. (hindi pa nagpapagupit)
Perpektibong Katatapos
Ang perpektibong katatapos na aspekto ng pandiwa ay nagsasaad ng kilos na sandali lamang pagkatapos ito ginawa. Nabubuo ito sa pamamagitan ng paggamit ng unlaping ka- at pag-uulit ng unang katinig-patinig o patinig ng salitang-ugat. Halimbawa:
- Katatapos lang ni Ana kumain. (kakainin pa lang)
- Kagagaling lang ni Ben sa ospital. (kakagaling pa lang)
- Kasusulat ko lang ng sulat. (kakasulat pa lang)
Balintiyak
Ang balintiyak na aspekto ng pandiwa ay nagsasaad ng kilos na tiyak na mangyayari o nangyari na. Ginagamitan ito ng mga panlaping i-, ipa-, ipag-, o ipinag-. Halimbawa:
- Ipinagluto ni Ana si Ben ng sinigang. (tiyak na ipinagluto)
- Ipinamigay ni Ben ang kanyang mga laruan sa mga bata. (tiyak na ipinamigay)
- Ipinagdasal ni Carlo ang kanyang mga kaibigan. (tiyak na ipinagdasal)
Ang pagkilala sa uri at aspekto ng pandiwa ay mahalaga sa pagbuo ng wasto at malinaw na pangungusap. Ito ay nagbibigay rin ng iba’t ibang kahulugan at damdamin sa mga salita at pangyayari.
Ang pandiwa ay isa sa mga pinakamayaman at pinakamalikhaing bahagi ng pananalita na dapat nating pag-aralan at gamitin nang tama.
Basahin: