Pang-abay: Mga Uri at Halimbawa - Aralin Philippines

Ating pag-uusapan sa araw na ito ang tungkol sa Pang-abay.

Ano ang Pang-abay?

Ang pang-abay o tinatawag na adverb sa ingles ay bahagi ng panalitang nagbibigay turing o salitang naglalarawan sa pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay.

17 na Uri ng Pang-abay

Ang pang-abay ay maaari ring mauri sa mga sumusunod: pamaraan, pamanahon, at panlunan, pang-agam, ingklitik, benepaktibo, kusatibo, kondisyonal, pamitagan, panulad, pananggi, panggaano, panang-ayon, panturing, pananong, panunuran, at pangkaukulan.

1. Pang-abay na Pamaraan

Pamaraan – nagsasad kung paano ginawa, ginagawa, o gagawin ang kilos.

Ginagamitan ito ng mga panandang nang, na, o -ng.

Halimbawa:

Naglakad si Eman nang marahan palabas ng silid.
Umiyak siya nang malakas.
Lumabas siya na nakangiti.
Nagbihis ako nang mabilis.

2. Pang-abay na Pamanahon

Pamanahon – nagsasaad kung kailan ginawa, ginagawa, o gagawin ang kilos. May tatlong uri ang pang-abay na pamanahon: ang may pananda, ang walang pananda, at ang nagsasaad ng dalas.

A. Pamanahong may Pananda

Ito ay ginagamitan ng mga panandang nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat, mula, umpisa, o hanggang.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Pamanahon na may Pananda

Ako ay mag-eehersisyo umpisa bukas.
Tuwing bakasyon ay namamasyal kaming magpamilya.
Buhat ng akoy magkaisip ay nagtitinda na ako ng bulaklak.
Kapag biyernes ay naglilinis ako ng kwarto.
Kung Iba ang panahon noon.
Umpisa bukas ay mag-aaral ako ng mabuti.

B. Pamanahong Walang Pananda

Ito ay ginagamitan ng mga panandang kahapon, kanina, ngayon, mamaya, bukas, sandali, atbp.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Pamanahon na walang Pananda

Mamaya ay mag-iikot kame.
Kahapon ay pumunta kame sa kasal ni Lina.
Bukas ay mamamasyal kame sa Parke.
SI luisa ay kanina pa naghihintay kay Luis.
Ngayon ang laban ni Pacquaio.

C. Pamanahong Nagsasaad ng Dalas

Ito ay ginagamitan ng mga salitang nagsasaad ng dalas. Halimbawa nito ay ang mga salitang araw-araw, taun-taon, tuwing, oras-oras, linggo-linggo, atbp.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Pamanahon na Nagsasaad ng Dalas

Maligo ka araw-araw.
Binibisita namin ang aking lola taun-taon.
Oras-oras niya tinitingnan ang kanyang celphone.
Tuwing linggo ay pumupunta siya sa simbahan.

3. Pang-abay na Panlunan

3. Panlunan – Nagsasaad kung saan ginawa, ginagawa, o gagawin ang kilos. Ilan sa mga panandang ginagamit dito ay ang mga salitang sa, kina, o kay.

Sa – ginagamit kapag ang kasunod ay isang pangngalang pambalana o isang panghalip.

Kay o Kina – ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang pantangi na pangalan ng isang tao.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Panlunan sa Pangungusap

Halimbawa:

Makikipagkita ako kay Edwin sa simbahan.
Dinala namin ang mga lutong pagkain kina Fraudelin.
May nakita akong magandang damit sa mall.
Bibisita kame kina Loisa bukas.

4. Pang-abay na Pang-agam

Ang pang-abay na pang-agam ay nagbabadya ng di-katiyakan o pag-aalinlangan sa pagganap sa kilos ng pandiwa.

Ginagamitan ito ng mga pariralang marahil, siguro, tila, baka, wari, o parang.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Pang-agam sa Pangungusap

Parang nagbago ang ugali ni Leni.
Siguro ay pupunta kame sa palengke bukas.
Marami na marahil ang nascam ni Toto.
Baka sa susunod na linggo kame ikakasal.

5. Pang-abay na Ingklitik o Kataga

Ang pang-abay na ingklitik ay mga kataga na karaniwang nakikita pagkatapos ng unang salita sa pangungusap.

Ang mga ito ay ang man, kasi, sana, nang, kaya, yata, tuloy, lamang/lang, din/rin, ba, pa, muna, pala, na, naman, at daw/raw.

*ba – nagsasaad ng pagtatanong na nagbibigay- diin sa pangungusap

*daw o raw – ginagamit sa di-tuwirang pahayag

*din o rin – nagsasaad ng pagsang-ayon

*kasi – nagpapahayag ng pagdaramdam, pagsisisi, o paninisi

*kaya – nagpapahiwatig ng pag-aagam-agam

*lamang o lang – nagsasaad ng pagtatangi, ng pangyayaring katatapos kani-kanina

*man – nagsasaad ng pinakamaliit na aksyon

*muna – nagsasaad na may gawain pa o ng paghihintay

*na – nagsasaad ng natapos na o nagawa na

*nga – nagsasaad ng pagpapatunay o pagsang-ayon

*pa – nagsasaad ng karagdagan

*pala – nagsasaad ng pangyayaring hindi inaasahan

*sana – nagpapahiwatig ng nais mangyari

*yata – nagsasaad ng pag-aalinlangan o walang katiyakan

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Ingklitik o Kataga sa Pangungusap

Sana ay gumaling na ang aking tita.
Hindi yata kaya ni Teller ang trabaho sa Pabrika.
Alam pala ni Tonyo ang lihim ni Rea.
Saan pa kayo pupunta?
Siya naman ang pag-igibin mo ng tubig.
Paano kaya kung lumipat ako ng tahanan.

6. Pang-abay na Benepaktibo

Ito ay nagsasaad ng benepisyo para sa isang tao dahil sa pagkaganap sa kilos ng pandiwa o layunin ng pandiwa.

Ginagamitan ito ng panandang para sa.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Benepaktibo sa Pangungusap

Kumain ka ng gulay para sa kalusugan mo.
Naghahanapbuhay si Man Kanor para sa kanyang pamilya.
Nagbebenta ng bulaklak si Trina para sa kanyang pag-aaral.
Ang mga sundalo ay nakikipaglaban para sa bayan.

7. Png-abay na Kusatibo o Kawsatibo

Ito ay nagsasaad ng dahilan sa pagganap ng kilos ng pandiwa. Ginagamitan ito ng parirala na pinangungunahan ng dahil sa.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Kusatibo o Kawsatibo sa Pangungusap

Bumagsak ako sa Math dahil sa katamaran ko.
Nagkasakit ako dahil sa pagligo sa ulan.
Dahil sa kanya ay napariwara ang buhay ko.
Dahil sa katarantaduhan ni Eloy ay nakulong siya sa Presinto.

8. Pang-abay na Kondisyonal

Nagsasaad ito ng kondisyon para maganap ang kilos na isinasaad ng pandiwa. Ito ay may pariralang kung, kapag/pag, o pagka.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Kondisyonal sa Pangungusap

Matututo kang magsalita ng ingles kung ikaw ay magsasanay parati.
Hindi ka maghihirap kapag ikaw ay masipag.
Bibili tayo ng iyong laruan kung naubos mo ang iyong pagkain.
Magiging masaya kayong mag-asawa kung di kayo mag-aaway.
Hindi ka magkakasakit kung iingatan mo ang iyong katawan.

9. Pang-abay na Pamitagan

Ito ay nagsasad ng paggalang. Ginagamitan ito ng mga salitang po, opo, ho, o oho.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Pamitagan sa Pangungusap

Ano po ang bibilhin nyo?
Naglalaro po kame ng Chess.
Opo, bababa na po ako.
Bakit ho kayo nag-away?

10. Pang-abay na Panulad

Ginagamit ito sa pagtutulad ng dalawang mga bagay. Ito ay ginagamitan ng salitang kaysa.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Panulad sa Pangungusap

Mas matalino si Karen kaysa kay Jason.
Mabilis tumakbo si James kaysa kay Tony.
Ang gusto ko ay matulog kaysa kumain.
Ang kalusugan ay mahalaga kaysa sa kayamanan.

11. Pang-abay na Pananggi

Nagsasaad ito ng pagtanggi o pagtutol. Ito ay ginagamitan ng mga pariralang hindi, di at ayaw.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Pananggi sa Pangungusap

Ayow ni Freddy matulog ng maaga.
Hindi na ako magpapautang.
Ayaw kong pumunta sa sinehan.
Di na ako kakain ng Maaala na pagkain.

12. Pang-abay na Panggaano o Pampanukat

Nagsasaad ang pang-abay na panggaano ng timbang, bigat, o sukat. Ito ay sumasagot sa tanong na gaano o magkano.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Panggaano sa Pangungusap

Bumili ka ng tatlong kilong bigas.
Inabot ako ng dalawang oras sa paggawa ng aking proyekto sa Math.
Nabawasan ang timbang ko ng dalwang kilo.
Bibigyan kita ng limang kilong saging.

13. Pang-abay na Panang-ayon

Ito ay nagsasaad ng pagsang-ayon. Ginagamit dito ang mga salitang oo, opo, tunay, sadya, talaga, syempre.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Panang-ayon sa Pangungusap

Oo, manonod ako ng laro niyo bukas.
Tunay ngang tama ang kutob mo sa kanya.
Talaga palang mamahalin ang kwintas nya.
Sadyang napakabait na bata ni Ronie.

14. Pang-abay na Panturing

Ito ay nagpapahayag ng pagkilala o pagtanaw ng utang na loob.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Panturing sa Pangungusap

Mabuti na lang at pinautang mo ako kung hindi ay kukunin nila itong bahay ko.
Nang dahil sayo ay nabigyan ako ng parangal.
Mabuti na lang at nadala mo agad siya sa Ospital.

15. Pang-abay na Pananong

Ito ay ginagamit sa pagtatanong hinggil sa pandiwa, pang-uri o pang-abay.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Pananong sa Pangungusap

Pano kaya sumali sa kompetisyon?
Gaano karami ang sumalubong kay Senador Chiz?
Saan ang daan patungong Baguio?
Kanino nanggaling ang bago mong bag?

16. Pang-abay na Panunuran

Ito ay nagpapahayag ng pagkakasunod-sunod sa panahon o pagkakalagay.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Panunuran sa Pangungusap

Sunud-sunod ang pila ng mga tao para makakuha ng ayuda.
Kahuli-hulihan si Kelly sa pila.

17. Pang-abay na Pangkaukulan

Ito ay ginagamitan ng mga salitang tungkol, hinggil, o ukol.

Mga Halimbawa ng Pang-abay na Pangkaukulan sa Pangungusap

Ang plano niya tungkol sa kanilang proyekto ay napakaganda.
Hinggil saan ang napag-usapan nyo sa pagpupulong kahapon?
Ang palabas ay tungkol sa buhay ni Manny.