Ano ang Pang-uri: Kahulugan, Uri at Kaantasan

Ang pang-uri ay isang bahagi ng pananalita na nagbibigay ng deskripsyon o turing sa mga pangngalan o panghalip.

Ang pang-uri ay ginagamit upang mas bigyang-linaw, bigyang-kulay, o bigyang-diin ang mga salitang tinutukoy nito. Halimbawa, sa pangungusap na “Ang bata ay masayahin”, ang salitang “masayahin” ay isang pang-uri na naglalarawan sa katangian ng pangngalan na “bata”.

Ang pang-uri ay tinatawag na adjectives sa wikang ingles.

Ang pang-uri ay nagbibigay ng karagdagang impormasyon tungkol sa isang pangngalan (tao, bagay, hayop, lugar, atbp.) o panghalip sa pangungusap.

Halimbawa ng Pang-uri

Narito ang mga halimbawa ng Pang-uri.

  • Maganda ang babaeng dumaan dito kanina.
  • Si Tanya ay masipag.
  • Masarap ang luto na pagkain ni lola.
  • Matalino ang anak ni Aling Puring.
  • SI Tonyo ay matangkad.
  • Ang aking anak ay iyakin.
  • Ang kanilang tahanan ay malaki.

Mga Uri ng Pang-uri

May tatlong Uri ng Pang-uri. Ito ay ang panlarawan, pantangi, at pamilang.

May mga pang-uri ring kaugnay ng pandama. May ma bagay na nauuri natin ang katangian sa pamamagitan ng pandama tulad ng: matalas at matulis; makinis o magaspang; malamig o mainit; makati at mahapdi.

1. Panlarawan

Ito ay naglalarawan ng katangian ukol sa laki, kulay, hugis o kalagayan ng pangngalan o panghalip. Maaaring ilarawan din ang anyo, amoy, tunog, yari, at lasa ng bagay. Ang mga pang-uring panlarawan ay karaniwang nagsasaad ng mga katangian na napupuna gamit ang limang pandama (five senses). Nailalarawan din ng mga panguring panlarawan ang mga katangian ng ugali, asal, o pakiramdam ng tao o hayop.

Halimbawa:  malaki, itim, bilog, mabait

  • Matabang ang luto ni Helen.
  • Maliit ang kanilang kusina.
  • Malinis ang kanilang bakuran.
  • Malaki ang katawan ni Pilo.
  • Si Janice ang babaeng nakasuot ng pulang bestida.
  • Iwasan mong kumain ng mga pagkain na masyadong matamis.

2. Pantangi

Sinasabi ng pang-uring pantangi ang tiyak na pangngalan. Binubuo ito ng isang pangngalang pambalana at isang pangngalang pantangi.

Ang pang-uring pantangi ay binubuo ng isang pangngalang pambalana (common noun) at isang pangngalang pantangi (proper noun). Ang pangngalang pantangi (na nagsisimula sa malaking titik) ay naglalarawan o tumutukoy sa uri ng pangngalang pambalana.

Mga Halimbawa ng Pang-uring Pantangi sa Pangungusap

  • Nahihirapan magsalita si Ana ng wikang Ingles.
  • Pagyamanin natin ang kulturang Pilipino.
  • Ang pansit Malabon ay dapat matikman mo.
  • May kakilala akong lalaking Tsino.
  • Ang pasalubong ni nanay ay pagkaing Italyano.

3. Pamilang

Pang-uring Pamilang (Numeral Adjective). Ang pang-uring pamilang ay nagsasabi ng bilang, dami, o posisyon sa pagkakasunodsunod ng pangngalan. Ito ay nagsasaad ng bilang ng pangngalan o panghalip.

Mga Uri ng Pang-uring Pamilang

May anim na uri ang Pang-uring Pamilang. Ito ay ang mga sumusunod.

  • Patakaran
  • Panunuran
  • Pamahagi
  • Pahalaga
  • Palansak
  • Patakda
1. Patakaran

Patakaran o Patakarang Pamilang Ito ay nagsasaad ng aktuwal na bilang ng tao o bagay. Ito ay mga basal na bilang o numeral.

Mga halimbawa ng patakarang pamilang

  • Mayroong isang lalaki na sumusnod sa akin.
  • Sina Trina at Lito ay may anim na anak.a
  • Kumain ako ng dalawang itlog ngayong umaga.
2. Panunuran

Panunuran o Panunurang pamilang Ito ay nagsasaad ng posisyon ng pangngalan sa pagkasunod-sunod ng mga tao o bagay. Isinasabi ng mga ito kung pang-ilan ang tao o bagay.

Mga halimbawa ng panunurang pamilang

  • Ako ang ikalimang mag-aaral na napiling lumahok sa kompetisyon.
  • Nakamit ni Joseph ay unang gantimpala sa paligsahan.
  • Binigyan ko ng pangalawang pagkakataon ang aking asawa.
  • Gawin mo ang pagsasanay sa ika-labingpitong pahina ng aklat.
3. Pamahagi

Pamahagi o Pamahaging Pamilang Ito ay nagsasaad ng bahagi ng kabuuan ng pangngalan. Ang unlaping tig- ay nagsasaad ng pantay na pamamahagi (equal distribution). Ginagamit ito kapag ang bilang ng bagay na ibinigay o natanggap ay parepareho.

Maaari rin na may anyong bahagimbilang o hating-bilang (fraction sa Ingles) ang pamahaging pamilang. Ginagamit din ang salitang bahagdan, persentahe, o porsiyento pagkatapos ng bilang para sa bahagi ng isang daan.

Ang mga sumusunod ay mga salita para sa mga bahagimbilang o hating-bilang:

  • kalahati (half, 1⁄2)
  • katlo (one-third, 1⁄3)
  • kapat (one-fourth, 1⁄4)
  • kalima (one-fifth, 1⁄5)
  • kanim (one-sixth, 1⁄6)
  • kapito (one-seventh, 1⁄7)
  • kawalo (one-eighth, 1⁄8)
  • kasiyam (one-ninth, 1⁄9)
  • kasampu (one-tenth, 1⁄10)
  • sangkapat (1⁄4 )
  • sangkalima (1⁄5 )
  • dalawang-katlo (2⁄3 )
  • apat na kalima (4⁄5 )
  • limang-kawalo (5⁄8 )
  • pitong-kasiyam (7⁄9 )
  • tatlo at kalahati (3 1⁄2 )
  • lima at sangkapat (5 1⁄4 )

Mga halimbawa ng pamahaging pamilang

  • Ayaw ni Toto ang umutang kay Pilo dahil sa limang persentaheng tubo kada taon.
  • Tiglilimang lapis ang ibibigay sa mga mag-aaral..
  • Gumamit ako ng kalahating tasa ngtubig sa pagluto.
  • Sangkapat na mangkok ng kanin lang ang kinain ni Carlo.
4. Pahalaga

Pahalaga o Pahalagang Pamilang Ito ay nagsasaad ng halaga (katumbas na pera) ng bagay o anumang binili o bibilhin.

Mga halimbawa ng pahalagang pamilang

  • Bumili si Linda ng pisong tsokolate para sa kanyang bunsong kapatid.
  • Binebenta ng higit limang milyon ang bahay nila Jenny.
  • Binigyan ako ng Tatlumpong pisong load galing sa kapatid ko.
5. Palansak

Palansak o Palansak na Pamilang Ito ay nagsasaad ng pagpapang-pangkat ng mga tao o bagay. Itinutukoy nito ang bilang na bumubuo ng isang pangkat ng tao o bagay na pinagsama-sama. Halimbawa, ang palansak na pamilang na dala-dalawa ay may kahulugan sa Ingles na “by twos”, “in pairs” o “in groups of two.”

Mga halimbawa ng palansak na pamilang

  • Dala-dalawang pakete ng kape ang iniinom ni Lori.
  • Sampu-sampu ang tao na nagsisidatingan sa Concert ni Sarah.
  • Waluhan ang mga estudyante sa bawat kuwarto ng dormitory.
6. Patakda

Patakda o Patakdang Pamilang Ito ay nagsasaad ng tiyak na bilang ng pangngalan. Ang bilang na ito ay hindi na madadagdagan o mababawasan pa.

Mga halimbawa ng patakdang pamilang

  • Iisa lang ang binili nyang notebook.
  • Dadalawang subo lamang at busog na ang aking anak.
  • Aapat ang binili kong itlog.
  • Wawalong mag-aaral ang kasama sa piknik.

Kaantasan ng Pang-uri

May tatlong (3) antas o kaantasan ng pang-uri: ang lantay, pahambing, at pasukdol.

1. Lantay

Ito ay ang pang-uring nag lalarawan sa isa o 1 pangkat ng tao,bagay,pangyayari

2. Pasukdol

Ito ay para sa pagtutulad ng dalawang tao, bagay o pangyayari.

3. Pahambing

Ito ay ginagamit upang ipakita ang kahigitan ng isang bagay kaysa sa karamihan o sa lahat.

A. Pahambing na Magkatulad

Ito ay kung nagtataglay ng magkatulad na katangian, kagamitan ng panlaping: sing, kasing at magkasing

Halimbawa:

◉          kasingpalad

◉          singganda

◉          magkasinggaling

B. Pahambing na Di-magkatulad

Ito ay kung hindi magkapantay sa katangian, gumamit sa salitang di-gaano, mas, higit o lalo bago ang pang-uri at sinusundan ng: tulad, gaya o kaysa.

Halimbawa:

◉          Si Joy ay higit na magaling kaysa kay J

Comments are closed.