Ano ang Pang-uri: Kahulugan, Uri at Kaantasan

Ang pang-uri ay isang bahagi ng pananalita na nagbibigay ng deskripsyon o turing sa mga pangngalan o panghalip.

Ang pang-uri ay ginagamit upang mas bigyang-linaw, bigyang-kulay, o bigyang-diin ang mga salitang tinutukoy nito. Halimbawa, sa pangungusap na “Ang bata ay masayahin”, ang salitang “masayahin” ay isang pang-uri na naglalarawan sa katangian ng pangngalan na “bata”.

Ang pang-uri ay tinatawag na adjectives sa wikang ingles.

Ang pang-uri ay nagbibigay ng karagdagang impormasyon tungkol sa isang pangngalan (tao, bagay, hayop, lugar, atbp.) o panghalip sa pangungusap.

Halimbawa ng Pang-uri

Narito ang mga halimbawa ng Pang-uri.

Maganda ang babaeng dumaan dito kanina.
Si Tanya ay masipag.
Masarap ang luto na pagkain ni lola.
Matalino ang anak ni Aling Puring.
SI Tonyo ay matangkad.
Ang aking anak ay iyakin.
Ang kanilang tahanan ay malaki.

Mga Uri ng Pang-uri

May tatlong Uri ng Pang-uri. Ito ay ang panlarawan, pantangi, at pamilang.

May mga pang-uri ring kaugnay ng pandama. May ma bagay na nauuri natin ang katangian sa pamamagitan ng pandama tulad ng: matalas at matulis; makinis o magaspang; malamig o mainit; makati at mahapdi.

1. Panlarawan

Ito ay naglalarawan ng katangian ukol sa laki, kulay, hugis o kalagayan ng pangngalan o panghalip. Maaaring ilarawan din ang anyo, amoy, tunog, yari, at lasa ng bagay. Ang mga pang-uring panlarawan ay karaniwang nagsasaad ng mga katangian na napupuna gamit ang limang pandama (five senses). Nailalarawan din ng mga panguring panlarawan ang mga katangian ng ugali, asal, o pakiramdam ng tao o hayop.

Halimbawa: malaki, itim, bilog, mabait

Matabang ang luto ni Helen.
Maliit ang kanilang kusina.
Malinis ang kanilang bakuran.
Malaki ang katawan ni Pilo.
Si Janice ang babaeng nakasuot ng pulang bestida.
Iwasan mong kumain ng mga pagkain na masyadong matamis.

2. Pantangi

Sinasabi ng pang-uring pantangi ang tiyak na pangngalan. Binubuo ito ng isang pangngalang pambalana at isang pangngalang pantangi.

Ang pang-uring pantangi ay binubuo ng isang pangngalang pambalana (common noun) at isang pangngalang pantangi (proper noun). Ang pangngalang pantangi (na nagsisimula sa malaking titik) ay naglalarawan o tumutukoy sa uri ng pangngalang pambalana.

Mga Halimbawa ng Pang-uring Pantangi sa Pangungusap

Nahihirapan magsalita si Ana ng wikang Ingles.
Pagyamanin natin ang kulturang Pilipino.
Ang pansit Malabon ay dapat matikman mo.
May kakilala akong lalaking Tsino.
Ang pasalubong ni nanay ay pagkaing Italyano.

3. Pamilang

Pang-uring Pamilang (Numeral Adjective). Ang pang-uring pamilang ay nagsasabi ng bilang, dami, o posisyon sa pagkakasunodsunod ng pangngalan. Ito ay nagsasaad ng bilang ng pangngalan o panghalip.

Mga Uri ng Pang-uring Pamilang

May anim na uri ang Pang-uring Pamilang. Ito ay ang mga sumusunod.

Patakaran
Panunuran
Pamahagi
Pahalaga
Palansak
Patakda

1. Patakaran

Patakaran o Patakarang Pamilang Ito ay nagsasaad ng aktuwal na bilang ng tao o bagay. Ito ay mga basal na bilang o numeral.

Mga halimbawa ng patakarang pamilang

Mayroong isang lalaki na sumusnod sa akin.
Sina Trina at Lito ay may anim na anak.a
Kumain ako ng dalawang itlog ngayong umaga.

2. Panunuran

Panunuran o Panunurang pamilang Ito ay nagsasaad ng posisyon ng pangngalan sa pagkasunod-sunod ng mga tao o bagay. Isinasabi ng mga ito kung pang-ilan ang tao o bagay.

Mga halimbawa ng panunurang pamilang

Ako ang ikalimang mag-aaral na napiling lumahok sa kompetisyon.
Nakamit ni Joseph ay unang gantimpala sa paligsahan.
Binigyan ko ng pangalawang pagkakataon ang aking asawa.
Gawin mo ang pagsasanay sa ika-labingpitong pahina ng aklat.

3. Pamahagi

Pamahagi o Pamahaging Pamilang Ito ay nagsasaad ng bahagi ng kabuuan ng pangngalan. Ang unlaping tig- ay nagsasaad ng pantay na pamamahagi (equal distribution). Ginagamit ito kapag ang bilang ng bagay na ibinigay o natanggap ay parepareho.

Maaari rin na may anyong bahagimbilang o hating-bilang (fraction sa Ingles) ang pamahaging pamilang. Ginagamit din ang salitang bahagdan, persentahe, o porsiyento pagkatapos ng bilang para sa bahagi ng isang daan.

Ang mga sumusunod ay mga salita para sa mga bahagimbilang o hating-bilang:

kalahati (half, 1⁄2)
katlo (one-third, 1⁄3)
kapat (one-fourth, 1⁄4)
kalima (one-fifth, 1⁄5)
kanim (one-sixth, 1⁄6)
kapito (one-seventh, 1⁄7)
kawalo (one-eighth, 1⁄8)
kasiyam (one-ninth, 1⁄9)
kasampu (one-tenth, 1⁄10)
sangkapat (1⁄4 )
sangkalima (1⁄5 )
dalawang-katlo (2⁄3 )
apat na kalima (4⁄5 )
limang-kawalo (5⁄8 )
pitong-kasiyam (7⁄9 )
tatlo at kalahati (3 1⁄2 )
lima at sangkapat (5 1⁄4 )

Mga halimbawa ng pamahaging pamilang

Ayaw ni Toto ang umutang kay Pilo dahil sa limang persentaheng tubo kada taon.
Tiglilimang lapis ang ibibigay sa mga mag-aaral..
Gumamit ako ng kalahating tasa ngtubig sa pagluto.
Sangkapat na mangkok ng kanin lang ang kinain ni Carlo.

4. Pahalaga

Pahalaga o Pahalagang Pamilang Ito ay nagsasaad ng halaga (katumbas na pera) ng bagay o anumang binili o bibilhin.

Mga halimbawa ng pahalagang pamilang

Bumili si Linda ng pisong tsokolate para sa kanyang bunsong kapatid.
Binebenta ng higit limang milyon ang bahay nila Jenny.
Binigyan ako ng Tatlumpong pisong load galing sa kapatid ko.

5. Palansak

Palansak o Palansak na Pamilang Ito ay nagsasaad ng pagpapang-pangkat ng mga tao o bagay. Itinutukoy nito ang bilang na bumubuo ng isang pangkat ng tao o bagay na pinagsama-sama. Halimbawa, ang palansak na pamilang na dala-dalawa ay may kahulugan sa Ingles na “by twos”, “in pairs” o “in groups of two.”

Mga halimbawa ng palansak na pamilang

Dala-dalawang pakete ng kape ang iniinom ni Lori.
Sampu-sampu ang tao na nagsisidatingan sa Concert ni Sarah.
Waluhan ang mga estudyante sa bawat kuwarto ng dormitory.

6. Patakda

Patakda o Patakdang Pamilang Ito ay nagsasaad ng tiyak na bilang ng pangngalan. Ang bilang na ito ay hindi na madadagdagan o mababawasan pa.

Mga halimbawa ng patakdang pamilang

Iisa lang ang binili nyang notebook.
Dadalawang subo lamang at busog na ang aking anak.
Aapat ang binili kong itlog.
Wawalong mag-aaral ang kasama sa piknik.

Kaantasan ng Pang-uri

May tatlong (3) antas o kaantasan ng pang-uri: ang lantay, pahambing, at pasukdol.

1. Lantay

Ito ay ang pang-uring nag lalarawan sa isa o 1 pangkat ng tao,bagay,pangyayari

2. Pasukdol

Ito ay para sa pagtutulad ng dalawang tao, bagay o pangyayari.

3. Pahambing

Ito ay ginagamit upang ipakita ang kahigitan ng isang bagay kaysa sa karamihan o sa lahat.

A. Pahambing na Magkatulad

Ito ay kung nagtataglay ng magkatulad na katangian, kagamitan ng panlaping: sing, kasing at magkasing

Halimbawa:

◉ kasingpalad

◉ singganda

◉ magkasinggaling

B. Pahambing na Di-magkatulad

Ito ay kung hindi magkapantay sa katangian, gumamit sa salitang di-gaano, mas, higit o lalo bago ang pang-uri at sinusundan ng: tulad, gaya o kaysa.